ចាប់ពីកំណើតខ្មែរ និងសម័យប្រវត្តិសាស្ត្រ
មុននឹងចូលដល់ការរៀបរាប់អំពីសម័យប្រវត្តិសាស្ត្រខ្មែរ យើងចាំបាច់ត្រូវយល់អំពីនិយមន័យនៃពាក្យមួយចំនួនដែលទាក់ទងគ្នាជាមុនសិនដូចជា សម័យមូលប្រវត្តិ សម័យបុរេប្រវត្តិ និងសម័យប្រវត្តិសាស្ត្រ។
សម័យមូលប្រវត្តិ ជាសម័យមួយដែលចាប់ផ្តើមនិយាយតាំងពីកំណកំណើតដំបូងរបស់មនុស្ស គឺតាំងពីមនុស្សបានវិវត្តពីសត្វស្វាម្យ៉ាង រហូតដល់មនុស្សមិនទាន់មានឧស្សាហកម្ម។
សម័យបុរេប្រវត្តិ ជាសម័យមុនប្រវត្តិសាស្ត្រ ដែលកាលនោះមនុស្សមាន និងចេះធ្វើឧស្សាហកម្មហើយ។ សម័យនេះមនុស្សមានការវិវត្តខួរក្បាលកាន់តែប្រសើរជាងសម័យមូលប្រវត្តិ គឺមនុស្សចេះយកដុំថ្ម ឬដំបងគប់ផ្លែឈើដែលនៅខ្ពស់ៗ មនុស្សចេះប្រមូលថ្មពីមាត់បឹង ទន្លេមកគរទុកសម្រាប់កែច្នៃ ជាឧបករណ៍ប្រើប្រាស់ផ្សេងៗ ដូចជា ពូថៅ ផ្គាក់ លំពែង ពន្លូង…ដោយការសំលៀង ឬត្រដុស។ នៅសម័យនេះមនុស្សមានទំនាក់ទំនងគ្នាហើយ ប៉ុន្តែពុំទាន់មានភាសាសម្រាប់និយាយទេ។
សម័យប្រវត្តិសាស្ត្រ ជាសម័យកាលមួយដែលមនុស្សមានភាសា និងអក្សរសម្រាប់ប្រើប្រាស់។ កាលនៅចុងសម័យបុរេប្រវត្តិ មនុស្សចេះទាក់ទងគ្នាហើយ។ ការទាក់ទងនេះតម្រូវឱ្យមនុស្សត្រូវមានភាសាសម្រាប់និយាយ និងមានអក្សរសម្រាប់កត់ត្រាភាសាដែលពួកគេនិយាយ។ នៅសម័យនេះហើយដែលអ្នកប្រវត្តិវិទូបានដាក់ឈ្មោះថា សម័យប្រវត្តិសាស្ត្រ។
សម័យប្រវត្តិសាស្ត្រ ជាសម័យកាលមួយដែលមនុស្សមានភាសា និងអក្សរសម្រាប់ប្រើប្រាស់។ កាលនៅចុងសម័យបុរេប្រវត្តិ មនុស្សចេះទាក់ទងគ្នាហើយ។ ការទាក់ទងនេះតម្រូវឱ្យមនុស្សត្រូវមានភាសាសម្រាប់និយាយ និងមានអក្សរសម្រាប់កត់ត្រាភាសាដែលពួកគេនិយាយ។ នៅសម័យនេះហើយដែលអ្នកប្រវត្តិវិទូបានដាក់ឈ្មោះថា សម័យប្រវត្តិសាស្ត្រ។
ដោយយោងតាមនិយមន័យនៃពាក្យប្រវត្តិសាស្ត្រ គេអាចនឹងនិយាយបានថា សម័យប្រវត្តិសាស្ត្រខ្មែរចាប់ផ្តើមកើតឡើងនៅត្រឹមប្រហែលចុងស.វទី២ ឬមុននេះបន្ដិច ព្រោះខ្មែរមានអក្សរនៅក្នុងរាជ្យព្រះបាទស្រីមារៈ (សិលាចារឹកវ៉ូកាញ់)។ តែបើគិតតាមវង្សក្សត្រវិញ ខ្មែរមានប្រវត្តិសាស្ត្រនៅពាក់កណ្តាលស.វទី១ នៃគ.ស ព្រោះព្រះបាទកៅណ្ឌិន្យបានចូលមកស្រុកខ្មែរនៅគ.ស ៥០ [1]។ មកដល់បច្ចុប្បន្ននេះ ខ្មែរមានសម័យប្រវត្តិសាស្ត្រ ៤ធំៗ ហើយនៅក្នុងសម័យធំៗនេះចែកជាសម័យតូចៗច្រើនទៀតគឺ៖
១. សម័យមុនអង្គរ ឬបុរេអង្គរ (ពីស.វទី១ ដល់ ទី៩ ឬពីឆ្នាំ ៥០ ដល់ ៨០២)។ សម័យនេះចែកជាពីរសម័យតូចៗទៀតគឺ៖
ក.សម័យនគរភ្នំ (ឆ្នាំ៥០ ដល់ ៥៥០)
ខ.សម័យចេនឡា (ឆ្នាំ៥៥០ ដល់ ៨០២)
ក.សម័យនគរភ្នំ (ឆ្នាំ៥០ ដល់ ៥៥០)
ខ.សម័យចេនឡា (ឆ្នាំ៥៥០ ដល់ ៨០២)
២. សម័យអង្គរ (ពីស.វទី៩ ដល់ ទី១៥ ឬពីឆ្នាំ ៨០២ ដល់ ១៤៣១)។ សម័យអង្គរចែកជា៤ដំណាក់កាលគឺ៖
ក.ដំណាក់កាលចាក់គ្រឹះ (៨០២ ដល់ ៩៤៤)
ខ.ដំណាក់កាលកសាង (៩៤៤ ដល់ ១១៧៧)
គ.ដំណាក់កាលលូតលាស់ដល់កំពូល (១១៧៧ ដល់ ១២០១)
ឃ.ដំណាក់កាលធ្លាក់ចុះ (១២០១ ដល់ ១៤៣១)
ក.ដំណាក់កាលចាក់គ្រឹះ (៨០២ ដល់ ៩៤៤)
ខ.ដំណាក់កាលកសាង (៩៤៤ ដល់ ១១៧៧)
គ.ដំណាក់កាលលូតលាស់ដល់កំពូល (១១៧៧ ដល់ ១២០១)
ឃ.ដំណាក់កាលធ្លាក់ចុះ (១២០១ ដល់ ១៤៣១)
៣. សម័យកណ្តាល (ពីស.វទី១៥ ដល់ ទី១៩ ឬពីឆ្នាំ ១៤៣១ ដល់ ១៨៦៣)។ សម័យនេះចែកជាពីរសម័យតូចៗទៀត គឺ៖
ក.សម័យលង្វែក (១៤៣១ ដល់ ១៦១៨)
ខ.សម័យឧដុង្គ (១៦១៨ ដល់ ១៨៦៣)
ក.សម័យលង្វែក (១៤៣១ ដល់ ១៦១៨)
ខ.សម័យឧដុង្គ (១៦១៨ ដល់ ១៨៦៣)
៤. សម័យទំនើប (ពីស.វទី១៩ ដល់ បច្ចុប្បន្ន )។ សម័យនេះចែកជាសម័យតូចៗជាច្រើន គឺ៖
ក.សម័យអាណានិគម (១៨៦៣ ដល់ ១៩៥៣)
ខ.សម័យសង្គមរាស្ត្រនិយម (១៩៥៥ ដល់ ១៩៧០)
គ.សម័យសាធារណរដ្ឋខ្មែរ (សម័យ លន់ នល់) (១៩៧០ ដល់ ១៩៧៥)
ឃ.សម័យកម្ពុជាប្រជាធិបតេយ្យ (សម័យ ប៉ុល ពត) (១៩៧៥ ដល់ ១៩៧៩)
ង.សម័យរដ្ឋកម្ពុជា (១៩៧៩ ដល់ ១៩៨៩)
ច.សម័យប្រជាមានិតកម្ពុជា (១៩៨៩ ដល់ ១៩៩៣)
ឆ.សម័យរាជាណាចក្រកម្ពុជា (១៩៩៣ ដល់ បច្ចុប្បន្ន)។
ក.សម័យអាណានិគម (១៨៦៣ ដល់ ១៩៥៣)
ខ.សម័យសង្គមរាស្ត្រនិយម (១៩៥៥ ដល់ ១៩៧០)
គ.សម័យសាធារណរដ្ឋខ្មែរ (សម័យ លន់ នល់) (១៩៧០ ដល់ ១៩៧៥)
ឃ.សម័យកម្ពុជាប្រជាធិបតេយ្យ (សម័យ ប៉ុល ពត) (១៩៧៥ ដល់ ១៩៧៩)
ង.សម័យរដ្ឋកម្ពុជា (១៩៧៩ ដល់ ១៩៨៩)
ច.សម័យប្រជាមានិតកម្ពុជា (១៩៨៩ ដល់ ១៩៩៣)
ឆ.សម័យរាជាណាចក្រកម្ពុជា (១៩៩៣ ដល់ បច្ចុប្បន្ន)។
Comments
Post a Comment